Izaak van Nuijssenburg

Gedeelte van het tweede titelblad van het boekje dat predikant Izaak van Nuijssenburg in 1774 schreef over Geertruidenberg. Op het eerste titelblad worden alle toenmalige bestuurders van Geertruidenberg genoemd.

Izaak van Nuijssenburg was van 1771 tot aan zijn dood in 1775 predikant in Geertruidenberg. De stad inspireerde hem tot bestudering van de historie en ter gelegenheid van de viering van 200 jaar bevrijding van de Spanjaarden schreef hij een boekje over Geertruidenberg. Hierin roemde hij onder andere de inwendige schoonheid van de gebouwen en de natuurlijke en zedelijke gesteldheid van de inwoners. Hoewel niet alle door hem genoemde historische feiten kloppen, schetste Van Nuijssenburg een aardig beeld van de stad en de inwoners. Hij gaf aan dat hij vaak hoorde spreken van de slechte tijden die net achter de rug waren, maar dat de stad in 1774 een bloeistand doormaakte, waarin dagelijks verbeteringen plaatsvonden. Hieronder volgen korte  citaten uit zijn boek. De tekst is niet letterlijk genomen, maar min of meer aangepast aan ons hedendaagse taalgebruik. De citaten stellen ons in staat om door de ogen van een inwoner van Geertruidenberg naar de stad van toen te kijken.
Het klopt dat, in vergelijking met andere plaatsen, de welvaart van de burgerij hier inderdaad aanmerkelijk is. Verscheidene ‘kapitalisten’ zouden hier zijn aan te wijzen. Veel vervallen huizen worden opgebouwd en leegstaande weer bewoond.
De natuurlijke gesteldheid van de burgers is over het algemeen zeer sterk en gezond. Eén stadsdokter en één wonderarts kunnen het hier gemakkelijk af. Zelfs hoort men deze wel eens klagen dat er zo weinig zieken zijn. Men vindt hier zeer veel stokoude lieden, die reeds meer dan 90 jaar oud zijn. Enige jaren geleden stierf een inwoner die de leeftijd van 108 jaar bereikt had. Dit wordt zonder twijfel veroorzaakt door de gezonde rivierlucht. Twee keer per dag worden de omliggende wateren van de stad door eb en vloed van vers en zoet water voorzien. Ofschoon de pest ook hier geregeerd heeft, moet deze nochtans niet zo ontzagwekkend geweest zijn als elders, omdat er bij de burgers bijna geen blijvende herinneringen aan zijn overgebleven. Behalve een goede gezondheid beschikken de burgers over een vrij werkzame aard. Ze behartigen hun huishouding en koophandel op een vlijtige en nauwgezette manier. Ondanks de kleinheid van de plaats vinden we hier inderdaad veel stevige en gegoede lieden. De inwoners beschikken over een zachte, vreedzame en handelbare aard en bezitten een zekere rondheid van geest, vol oprechte gulheid die men zelden elders aantreft. De roomsgezinden zijn in de meerderheid, maar zijn alleszins geschikt en vriendelijk. Hoewel er enkele gevallen van religie-naijver bekend zijn, behoeft geen enkele protestant bekommerd te zijn dat hem hulp onthouden of overlast bezorgd zal worden. Geen enkel weldenkend mens zal eraan twijfelen dat de bloeistand van de gemeente vooral aan een verstandig bestuur te danken is.
Verder beschreef Van Nuijssenburg de stad straat voor straat en gebouw voor gebouw. Hij vertelde over de bruggen en wegen en over de verslechterde bereikbaarheid van de stad sinds de St.-Elisabethsvloed. Toch deelde hij de negatieve gevoelens over de geïsoleerde ligging van Geertruidenberg niet. Als rasoptimist schreef hij: en het blijkt dus, dat de mogelijkheid om tot ons te komen niet zo moeilijk is als sommigen zich verbeelden.