Reconstructie

Bij archeologisch onderzoek op de hoek van de Venestraat en de Koestraat aangetroffen water- of wijnkan uit 1075-1100.
Bron: Hans Koopmanschap en Bas Zijlmans, Archeologisch Rapport 2 (Geertruidenberg, 2008) p. 30.

De reconstructie van de historie van Geertruidenberg tussen 800 en 1200 kan alleen plaatsvinden op basis van losstaande gegevens. In de archieven is de vermelding van Geertruidenberg vóór de verlening van stadsrechten in 1213 slechts tweemaal op papier teruggevonden en dan nog is één daarvan twijfelachtig. We zijn dus afhankelijk van archeologische vondsten om een beeld te krijgen van de bewoning van de berg in deze vroege periode.
In de Koestraat en op de hoek Venestraat – Koestraat vonden in 1997 en 2005 opgravingen plaats door de Archeologische Werkgroep van de Oudheidkundige Kring ‘Geertruydenberghe’. Daar werd nederzettingsafval, bestaande uit aardewerk en bewerkt dierlijk botmateriaal, uit de achtste tot de twaalfde eeuw aangetroffen. De gevonden aardewerksoorten wijzen op handelscontacten met het Duitse Rijngebied, de Belgische Maasvallei en het Nederlandse rivierengebied. Een nederzetting uit de periode van Karel de Grote wordt door de onderzoekers niet uitgesloten. Er heeft dus bewoning vóór het jaar 1000 plaatsgevonden, die zich concentreerde op het hoogste punt van de zandrug. Pas vanaf 1200 kan gesproken worden van een meer intensieve bewoning. Vondsten bij opgravingen in de Bierstraat (1991-1992) bevestigen dit beeld, namelijk aardewerkfragmenten, die voor een deel afkomstig zijn uit het zuiden van Limburg, uit de periode van de tiende (mogelijk negende) tot de twaalfde eeuw.
Op basis van deze archeologische vondsten kunnen we concluderen dat de bewoning van Geertruidenberg vóór 1200 zich rond de Markt bevond: de Vismarktstraat, langs de zuidzijde van de Markt, bij de hoek Koestraat – Venestraat en de hoek Markt – Bierstraat. De bouwstijl van de huizen leek nog erg op die van de toen gebruikelijke boerderijen, namelijk vakwerkhuizen van huttenleem bedekt met een dak van stro of riet. De huizen hadden grote erven waar ruimte was voor vee, moestuin en boomgaard. De erven werden door middel van greppels van elkaar gescheiden. Gevonden metaalslakken wijzen op het bestaan van metaalbewerkingsnijverheid in de Koestraat.